آثار ناشی از عبور محورهای بزرگراهی بر ارزش های کیفی محیط در محله های شهری

نمونه موردی:  عبور بزرگراه امام علی از محله مفت آباد در منطقه  13 تهران

فصل نامه انجمن صنفی مهندسان مشاور معمار و شهرساز، شماره ی ۸۰-۸۱، زمستان ۱۳۸۸ و بهار ۱۳۸۹

الهام لشکری- شریف مطوف-مجتبی رفیعیان

بزرگراه های درون شهری به منظور پاسخگویی به نیازهای روز افزون ارتباط بین مناطق شهری در شهرهای بزرگ احداث می شوند. احداث یک بزرگراه به هیچ وجه تنها یک افزایش کمی و تک بعدی در شهر نیست ، بلکه آثار و نتایج وسیعی به بار خواهد آورد. این پیامدها را باید شناخت ، مورد تجزیه و تحلیل قرار داد و بهترین راه مواجه با آنها را مشخص کرد. احداث بزرگراه های شهری با تفکر جاده های بین شهری عموما با تخریب ارزش های طبیعی،  باغ ها،  فضاهای سبز و بافت های شهری پیرامون همراه بوده و  ارزش بزرگراه های شهری در شکل دادن به تصویر ذهنی از شهرها نادیده گرفته شده و باعث از بین رفتن فضای شهری می گردد. یک بزرگراه گذشته از مزایای معین در زمینه حمل و نقل، عملکردهایی حیاتی در ساختار پیچیده شهری بر عهده داشته  و نقش آن با تاثیر اولیه بر بافت شهری پایان نمی یابد.  با احداث یک بزرگراه زنجیره ای از اعمال و واکنش ها که تاثیرات جغرافیایی و مادی گسترده ای را بر بافت مسکونی شهر اعمال می کند، به کار می افتند. این امر منجر به تعریف ویژگی های خاص برای بزرگراه های شهری از جمله : هزینه های بسیار بالای تملک اراضی ، پیچیدگی و تعدد مسایل اقتصادی- اجتماعی در محیط شهری، امکانات بهره برداری از بستر و  بدنه و الزام به ساماندهی بدنه ها و دشوار ی های عملیات اجرایی شده است. در ایران نیز احداث بزرگراه ها به ویژه در کلان شهرها از ضروریات بوده و سال ها است که قسمت عمده ای از وظایف حمل و نقل در شهرها  (بالاخص با عملکرد عبوری بین و  فرا منطقه ای) به عهده آن ها گذاشته شده است. بزرگراه مورد بررسی در این مقاله بزرگراه امام علی می باشد. این بزرگراه به عنوان تنها بزرگراه عمده شمالی- جنوبی در شرق تهران ، شمال و جنوب شهر را به هم متصل خواهد ساخت و در این مقاله به بررسی و تحلیل تاثیرات عبور بزرگراه امام علی  از  قسمتی از محدوده محله مفت آباد در منطقه 13تهران (با بافتی فرسوده ) بر اساس مدل  Swot پرداخته و سعی در ارائه رهنمودهایی جهت کاهش اثرات منفی و مشکلات ایجاد شده در اثر عبور بزرگراه از بافت شهری خواهد داشت. ضمن این که به پتانسیل های اثرگذاری که عبور بزرگراه در توسعه شهری ایجاد می کند ، اشاره می نماید.

واژگان کلیدی : بافت شهری، محورهای عبوری بزرگراهی، بزرگراه امام علی، محله مفت آباد