الهام لشکری
استاديار گروه معماري و شهرسازي دانشگاه سجاد، مشهد، ايران

عرصه همگانی شهری به عنوان بستر مشترکی برای زندگی اجتماعی و فعالیت ‎های مردم جامعه تلقی می‌شود. بنابراین، رابطه مستقیمی با کیفیت زندگی اجتماعی، سلامت و پیوند اعضای جامعه دارند. این یک رابطه علت و معلولی نیست و می‌توان ادعا نمود عرصه همگانی باقابلیت از شرایط اصلی برای غنای زندگی شهری است. بی‎توجهی به این موضوع می‌تواند زمینه های تعارض در جامعه را فراهم کند. مسئله اصلی این پژوهش، بازشناسی مؤلفه‌های تأثیرگذار بر کیفیت عرصه‎های همگانی شهری با توجه به ویژگی‎های جامعه ایرانی می‎باشد. ازآنجاکه ادراک کیفیت عرصه‌های همگانی منبعث از خواسته های شهروندان است و عرصه‌های همگانی موفق با حضور مردم شخصیت می‌یابند، این پژوهش به بررسی انتظارات شهروندان از عرصه‌های همگانی شهر مشهد مقدس پرداخته است. با توجه به ماهیت پیچیده کیفیت در عرصه‌های همگانی با استفاده از روش داده‎بنیاد به کمک ۳۰ مصاحبه پدیدارشناسانه و کدگذاری آنها به شناسایی معیارهای مؤثر بر کیفیت عرصه‌های همگانی پرداخته است. روایی پژوهش با استفاده از ۳۰۰ پرسشنامه و تحلیل عامل اکتشافی تأیید شده است. به‎منظور اطمینان از تأثیر شرایط مداخله گر بر ادراک کیفیت عرصه‌های همگانی از آزمون ناپارامتری کروسکال والیس استفاده‌شده است. با استناد به ۳۹۲ ارجاع در مصاحبه های پدیدارشناسانه و کدگذاری آنها، ۲۹ مفهوم و ۱۰ معیار مؤثر بر کیفیت عرصه‌های همگانی شناسایی شدند. در بررسی روایی معیارها و اشتراک آنها، معیار غنای بصری حذف و در نهایت ۹ معیار سرزندگی، همه‌شمولی، دسترسی، اجتماع پذیری، کارایی، امنیت، هویت، آزادی انتخاب و خوانایی در قالب سه عامل پاسخگویی به نیازهای کاربران، معنی محیط و ویژگی‌های کالبدی محیط، معرفی شدند. ادارک کیفیت عرصه همگانی درنتیجه کنش بین محیط و کاربران آن حاصل می‎شود و تحت تأثیر سن و میزان آشنایی با محیط قرار دارد. بین معیارهای کیفیت رابطه معنی‎دار وجود دارد و چنانچه هماهنگی بین آنها ایجاد شود، رضایتمندی افزایش می‎یابد.

واژه‌های کلیدی: عرصه همگانی شهری، کیفیت محیط، نظریه داده بنیاد، شهر مشهد مقدس

دريافت نسخه الکترونیکی از فصلنامه علمی اقتصاد و مدیریت شهری